امان محمد خوجملی: گاهی اوقات درست یا غلط بودن یک کار و یا یک عمل به نفس آن کار یا عمل بر نمی گردد، که کننده و یا دستوردهنده و یا گوینده ی آن چه کسی است، بر می گردد.
یعنی به جای اینکه به سخن نگریسته شود به سخنگو توجه می شود.یا به عبارت دیگر که می گوید بجای چه می گوید می نشیند.
اینکه یارمحمد آخوند نظری مراسم هفت روز فوت را به پنج روز و پنج روز را به سه روز کاهش داده و هنگام فوت همسرش برای او مراسم چهلم و صدم و سالگرد نگرفته سنت بسیار حسنه و نیکویی است. امید است این سنت نیکو وحسنه به دیگر جاها هم گسترش یابد.
خیلی از افراد متدین و مؤمن خیال می کنند این مراسمهای پر خرج و پر هزینه جزو دستورات دین است در صورتیکه اینگونه مراسمها هیچ ربطی به دین ندارد و جزو آداب و رسوم هر منطقه است و در اثر تکرار مکررات قداست پیدا کرده است و به راحتی می شود کنار گذاشت و هیچ صدمه ای هم به اعتقادات و مقدسات وارد نمی شود. اما باوراندن این موضوع به افراد عادی به وسیله ی یک نویسنده و یا یک روزنامه نگار جزو محالات نباشد لا اقل کار بسیار مشکلی است.
من خودم چندین سال است که در گیر این مشکل هستم و هنوز نتوانستم به اطرافیانم به قبولانم که این مراسمها جزو دین نیست. و قتی از یکی از روحانیون محترم خواستم این هفت روزرا به پنج روز تقلیل دهد او با قیافه ی حق به جانب گفت: پسر جان عدد هفت جزو مقدسات است. او تمام هفت ها را شمرد که فقط سه تای آن یادم مانده است. مراسم فوت هفت روز، انسان هفت پدر دارد و دور کعبه را هفت بار دور می زنند وووو .
یکی دیگر از روحانیون محترم هم گفت: این هفت روز از بخارای شریف برای ما به ارث رسیده است که نمی توانیم تغییر دهیم. یکی از حضار هم به من گفت: تو بی خود زحمت نکش این موضوع به یک رقابت محلی و منطقه ای در بین روحانیون منطه تبدیل شده است.
اینها به جای اینکه این موضوع را بررسی کنند که اسلامی هست یا نیست با هم جدل می کنند. حالا خیلی از کسانیکه مراسم هفتم و چهلم وصدم و سالگرد متوفا را جزو مقدسات می دانستند با شنیدن اینکه خانواده ی یارجان آخوند مراسم چهلم وصدم و سالگرد را نمی گیرند، تعجب می کنند. این نشان می دهد جامعه ی ما از لحاظ فرهنگی خیلی عقب است و دلیل آنهم به جای اینکه به سخن توجه بکنند به سخنگو توجه می کنند. به جای اینکه به استدلالها توجه بکنند به شخصیتها می نگرند.
البته شخصیتها هم مهم هستند اما باید دقت کرد شخصیتها به پشتوانه ارزش سخن و استدلال و دلیلشان شخصیت شده اند نه بر عکس. از طرفی تنگناهای اقتصادی را هم نباید از نظر دور داشت. چون خیلی از افراد در خیلی از مناطق و روستاها به دلیل مشکلات اقتصادی از روحانیون خواسته اند که از کوتاه تر و کم خرج تر بر گذارشدن مراسمها حمایت بکنند. و این نشان می دهد فرهنگ یک متغیر مستقل نیست که وابسته به اقتصاد می باشد اگر آن تغییر کند فرهنگ را هم متاثر می کند.